Dugotrajno izlaganje zagađenom zraku na Zapadnom Balkanu može da smanji plodnost žena za više od 10 procenata; tokom dâna sa visokim nivoom zagađenja smanjuju se šanse za začeće, a povećavaju za pobačaj, saopštio je Evropski Fond za Balkan koji sa partnerima iz regiona sprovodi kampanju „Ujedinjeni Balkan za čist zrak”.

Ovog mjeseca, u drugoj etapi kampanje u fokusu je informisanje građana o smanjenju plodnosti i sve većoj stopi steriliteta kod žena i muškaraca širom Zapadnog Balkana, što je izazvano upravo zagađenjem zraka. Zemlje regiona već bilježe konstantan pad stope prirodnog priraštaja i smanjivanje populacije.

Naučna istraživanja potvrdila su da je učestalost pobačaja i mrtvorođenih beba značajno viša u periodu izlaganja zagađenom zraku, prema nekim studijama. Studije pokazuju i da žene koje žive u zagađenim oblastima imaju manje vitalnih jajnih ćelija, a bilježe niže stope plodnosti i veće stope neuspjeha pri implantaciji embriona tokom vantjelesne oplodnje u poređenju sa onima koje nisu izložene utjecaju zagađenog zraka. Praškaste materije PM 2,5 smanjuju plodnost kod žena, a zagađeni gradovi širom regiona bilježe prosječno duplo više od dozvoljenih godišnjih vrijednosti, što može smanjiti plodnost i do 10 procenata.

Kod muškaraca, zagađenje praškastim materijama dospijeva do testisa i uzrokuje pad proizvodnje sperme, manju pokretljivost spermatozoida, a pobačaji u trudnoći su češći uslijed programirane smrti ćelija. Sulfatna jedinjenja koja nastaju u procesu sagorijevanja uglja povećavaju rizik od pobačaja i do 13 procenata, a na neplodnost utiče i zagađenje plastikom. Polistiren, tip plastike koji se u mikro i nano stanju može naći u hrani, vodi i zraku, utiče na rani razvoj embriona, što kasnije može prouzrokovati abnormalni razvoj i prijevremeni porođaj.

Zrak zagađen praškastim materijama, teškim metalima, mikro i nano plastikom i drugim materijama dovodi do uvećane stope pobačaja i u slučajevima vantjelesne oplodnje, jer zagađen zrak smanjuje procenat uspješnosti i u laboratorijama u kojima se ovaj proces vrši.

Učesnici kampanje ponavljaju zahtjev za hitnim rješavanjem hroničnog problema zagađenja zraka koji ubija zemlje Zapadnog Balkana:

* Napuštanje upotrebe uglja za proizvodnju struje najvažnija je mjera za poboljšanje kvaliteta zraka, a značajnu ulogu može imati zamjena ložišta u domaćinstvima ekološki čišćim rješenjima.

* Ublažavanje štetnog utjecaja zagađenog zraka smanjenjem upotrebe plastike za jednokratnu upotrebu, kao i zamjenom sintetičkih vlakana prirodnim.

* Nadležne institucije bi trebale raditi na politikama promovisanja zdrave trudnoće, kako bi se unaprijedilo znanje žena i muškaraca o procesu trudnoće, a buduće majke bile u situaciji da sebe i plod bolje zaštite.

* Potrebno je obezbijediti visokoefikasne filtere za zrak u zatvorenom prostoru, posebno za specijalne ustanove koje se bave liječenjem steriliteta.

* Potrebno je i poboljšati kapacitete dijagnostičkih centara kao i izvođenje zajedničkih studija koje će koristiti podatke praćenja i mjerenja posljedica zagađenja zraka na neplodnost, prijevremena rođenja, nastanak bolesti i smrtnost novorođenčadi u zemljama Zapadnog Balkana.

Ekspertsku analizu o štetnom utjecaju zagađenja zraka na plodnost kod žena i muškaraca u regionu za kampanju „Ujedinjeni Balkan za čist zrak” izradio je istaknuti profesor humane genetike i osnivač specijalne bolnice za liječenje steriliteta u Leskovcu, Miodrag Stojković, iznoseći upozorenje da bez djelovanja zakonodavaca i odgovornih nema uspjeha u sprečavanju bolesti nastalih uslijed zagađenja – uključujući sterilitet. U toj oblasti, međutim, tokom prošle godine nije bilo pomaka, a gradovi u regionu su ostali u vrhu svjetske liste gradova sa najzagađenijim zrakom.

Kampanja „Ujedinjeni Balkan za čist zrak” poziva građane i građanke iz zemalja Zapadnog Balkana da se priključe borbi kako bi zajedničkim snagama poboljšali kvalitet zraka, a time i smanjili neplodnost i unaprijedili zdravlje dece.

Kampanja „Ujedinjeni Balkan za čist zrak” je inicijativa Evropskog fonda za Balkan u partnerstvu sa organizacijama, Eko forum iz Zenice, Environmental Territorial Management Institute iz Tirane, Sbunker i Balkan Green Foundation iz Prištine, Air Care iz Skoplja, OZON iz Podgorice, Regulatorni institut za obnovljivu energiju i životnu sredinu i Beogradska otvorena škola iz Beograda. Sprovodi se drugu godinu zaredom, sa ciljem podizanja svijesti stanovnika regiona o uzrocima i posljedicama zagađenja, mogućim načinima poboljšanja kvaliteta zraka i borbi za zdraviju životnu sredinu. „Ujedinjeni Balkan za čist zrak” ističe neophodnost regionalne saradnje za transformaciju energetike i sistema zaštite životne sredine, koja bi istovremeno unaprijedila privredu i javno zdravlje.